ARTISTIEKE GEBIEDSBIOGRAFIE DAMSTERDIEP
Na de Open Oproep Bouwen aan Talent 2023 van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, is STUDIOpnt geselecteerd voor een samenwerking met kunstenaarscollectief Observatorium uit Rotterdam om onderzoek te doen naar het Damsterdiep. De zelf gestelde opgave bestaat uit het ontwikkelen van een 'artistieke gebiedsbiografie’.
Om uit te leggen wat een Artistieke Gebieds Biografie (AGB) is, is het van belang eerst te schetsen wat bestaande gebiedsbiografieën zijn en waarvoor die gebruikt worden.
Een gebiedsbiografie beschrijft de levensloop van het (stedelijke) landschap in een gebied. Dit kan een provincie, gemeente, regio of een kleiner gebied zijn. Belangrijk is dat ‘landschap’ niet alleen iets tastbaars is (het 'fysieke', 'functionele' of 'materiële' landschap) maar ook een sociale dimensie heeft (het ‘sociale’ en ‘mentale’ landschap). Daarom is het logisch dat bewoners bij het maken van een gebiedsbiografie betrokken zijn.
Bij het maken van een gebiedsbiografie komt het aan op het analyseren en tonen van verbanden tussen de diverse lagen van landschappen, zoals bodem, terreinvormen, hydrologie, (historische) ecologie, archeologie, (historische) bebouwing, economie en landgebruik, veldnamen, verbeelding in de kunst en verhalen. Dat geeft inzicht in historische en ruimtelijke ontwikkelingen, kenmerken, patronen en structuren. Bij voorkeur wordt de biografie opgesteld vanuit een interactief en participatief proces waaraan bewoners bijdragen.
Wat is een Artistieke Gebieds Biografie?
De inrichting van de leefomgeving is allang niet meer het exclusieve domein van beleidsmakers, stedenbouwers, architecten, landschappers, projectontwikkelaars of politici maar bewoners, belangenverenigingen én kunstenaars spelen een steeds belangrijkere rol. De kunst en cultuur hebben een toegevoegde waarde; ze kunnen in woorden en beelden (of welke andere kunstvorm dan ook - dans, performance, muziek, theater etc.) een tot de verbeelding sprekende visie voor de toekomst schetsen die de verschillende domeinen kan verbinden om uiteindelijk te komen tot wat Allen B. Jacobs ooit schreef over ‘Great Streets’:
“Er zit iets magisch in bijzondere landschappen. We worden erdoor aangetrokken niet omdat je er moet zijn maar omdat je er wil zijn. De beste landschappen zijn speels en vrolijk maar tegelijkertijd functioneel en toegankelijk voor iedereen. Ze staan symbool voor een gemeenschap en de geschiedenis ervan; ze representeren een gezamenlijke herinnering. Het zijn landschappen om te ontsnappen en voor de romantiek, landschappen om te dromen en om iets te doen. In een goed landschap mogen we dromen; over dingen die misschien nooit gebeurt zijn en vooruit te kijken naar iets wat misschien nooit gaat komen”. (Vrij naar Allen B. Jacobs uit Great Streets. Waar nu landschappen staat schreef hij straten)
De Artistieke Gebieds Biografie is een ‘nieuw’ instrument dat als bijlage dient voor de gebruikelijke gebieds- en/of landschapsbiografieën. De AGB vertelt over plekken in een gebied die de sfeer van de omgeving weerspiegelen. Een AGB gaat over taal, verwondering, fantasie en over specifieke plekken die bv. geen naam hebben, die er ‘gewoon’ zijn, die in en met een gemeenschap meegegroeid zijn, die in de loop der tijden als vanzelfsprekend opgegaan zijn in het ensemble van de omgeving en die juist daarom niet vergeten mogen en we kunnen scharen onder onbenoemd (im)materieel cultureel erfgoed.
Een AGB is bedoeld om samen met bewoners de bijzondere sfeer of elementen in hun eigen leefomgeving te ontdekken en vervolgens te beschrijven en de uitkomsten te tonen aan vooral hen die zich met de toekomst gaan ‘bemoeien’; van ontwerpers tot beleidmakers. De AGB beschrijft en tekent de artistieke identiteit van een gebied. Waar is het menselijk handelen verder gegaan dan het functionele? Waar is landschap ontstaan zonder landschapsarchitecten, waar is tussen- of restruimte spontaan tot een plek geworden? Waar en waarin toont zich de ‘liefde’ voor de eigen woon- en leefomgeving?
In beleidsthema’s of programma’s gaat de herinrichting van het landschap (of steden) vaak over de verbinding van ruimtelijke kwaliteit, landschap en erfgoed. Met de AGB voegen we daar de kunst&cultuur, de emotie en de verbeelding aan toe en komen we uit op wat Jane Jacobs al in de jaren ’70 propageerde in haar fameuze boek : The Death and Live of Great American Cities’:
“Steden of landschappen zijn in staat om iets te bieden voor iedereen alleen omdat, en alleen als, ze gecreëerd zijn door iedereen”. Jane Jacobs.
Een Artistieke Gebieds Biografie is geen opdracht maar een startpunt. Het is de start van een proces waarbij het papieren document een handvat is om gemeenschap rondom een opgave te creëren en het landschap (stad of land) op een artistieke en culturele wijze te vullen met activiteiten, programma, (her)inrichtingen etc. Alles wat nodig is om stap-voor-stap het ‘maken’ van de woon- en leefomgeving ook en vooral een artistieke/culturele daad te laten zijn.
